هر روز با انواع نرم افزارهای کامپیوتری سروکار دارم زیرا آنها به ما در انجام کارهای مختلف، افزایش بهره وری و کسب درآمد کمک می‌کنند. از سیستم عامل ویندوز که هنگام روشن کردن سیستم به ما خوشامد می‌گوید تا مرورگر وب که برای گشت و گذار در اینترنت استفاده می‌شود یا بازی‌هایی که در کامپیوتر خود انجام می‌دهیم تا اپلیکیشن کالری سوزی روی تلفن هوشمند، همه نمونه‌هایی از نرم افزارها هستند. در دنیای فناوری، ما با توسعه انواع نرم افزارها مواجه می‌شویم که به رشد کسب و کارمان کمک می‌کنند. ما توسط نرم افزارها احاطه شده‌ایم زیرا می‌دانیم با وجود آنهاست که زندگی ما آسان‌تر از گذشته شده است. برای شناخت انواع نرم افزارها با ما همراه باشید.
نرم افزار چیست؟
طبق تعریف، نرم افزار مجموعه‌ای از داده‌ها، برنامه‌ها، رویه‌ها، دستورالعمل‌ها و اسنادی است که وظایف مختلف از پیش تعریف شده را بر روی یک سیستم کامپیوتری انجام می‌دهد. نرم افزارها کاربران را قادر می‌سازند تا با کامپیوتر ارتباط برقرار کنند. در زمینه مهندسی نرم افزار و علوم کامپیوتر، نرم افزار چیزی نیست جز اطلاعات پردازش شده توسط سیستم و برنامه‌های کامپیوتری.
سخت افزار و نرم افزار کامپیوتر به یکدیگر نیاز دارند و هیچ یک از آنها به تنهایی قابل استفاده نیستند. ادغام سخت افزار و نرم افزار به سیستم‌های محاسباتی مدرن، کنترل و انعطاف پذیری بیشتری را به ما ارائه می‌دهند. بدون نرم افزار، کامپیوتر هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.
به عنوان مثال، بدون کمک نرم افزار مربوط به مرورگر وب نمی‌توانید در اینترنت گشت و گذار کنید. بدون سیستم عامل هیچ برنامه‌ای نمی‌تواند روی کامپیوتر شما اجرا شود. امروزه نرم افزارهای پیشرفته زیادی وجود دارند که در دسترس ما هستند و روشی که ما زندگی می‌کنیم و نیازهای در حال تغییر ما را برطرف می کنند.
انواع مختلف نرم افزارها
به طور معمول، دو دسته بندی اصلی نرم افزارها وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
1- نرم افزارهای سیستمی (System Software)
یک نرم افزار سیستمی به کاربر و سخت افزار کمک می‌کند تا با یکدیگر تعامل ب داشته باشند. این مورد اساساً نرم افزاری برای مدیریت رفتار سخت افزاری کامپیوتر است، به گونه‌ای که قابلیت‌های اساسی مورد نیاز کاربر را فراهم کند. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که نرم افزار سیستمی، یک واسطه یا یک لایه میانی بین کاربر و سخت افزار است. این نرم افزارهای کامپیوتری، یک پلتفرم را برای کار کردن سایر نرم افزارها ارائه می‌دهند.
هنگامی که برای اولین بار کامپیوتر را روشن می‌کنید، این نرم افزار سیستمی است که بالا می‌آید و در حافظه سیستم بارگذاری می‌شود. نرم افزار سیستمی در پس زمینه اجرا می‌شود و کاربر در آن دخالتی ندارد. به همین دلیل است که نرم افزار سیستم را به عنوان نرم افزار سطح پایین (Low-Level Software) نیز می‌شناسند.
برخی از نمونه‌های رایج نرم افزار سیستم عبارتند از:
سیستم عامل (Operating System)
سیستم عامل بارزترین نمونه نرم افزار سیستمی است. این مهم مجموعه‌ای از نرم افزارهاست که منابع را مدیریت می‌کند و خدمات کلی را برای سایر برنامه‌هایی که روی آنها اجرا می‌شوند، ارائه می‌دهد. اگرچه هر سیستم عاملی متفاوت است اما اکثر آنها یک رابط کاربری گرافیکی ارائه می‌دهند که از طریق آن کاربر می‌تواند فایل‌ها و پوشه‌ها را مدیریت کنند و کارهای دیگری را انجام دهد.
هر دستگاهی اعم از دسکتاپ، لپ تاپ یا تلفن همراه، نیاز به یک سیستم عامل دارد تا عملکردهای اولیه خود را ارائه دهد. از آنجایی که سیستم عامل اساساً نحوه تعامل کاربر با سیستم را تعیین می‌کند، بنابراین بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند تا از یک سیستم عامل خاص برای دستگاه خود استفاده کنند. توجه به مشخصات سخت افزاری قبل از انتخاب سیستم عامل، بسیار مهم است. چند نمونه از سیستم عامل‌ها در زیر آورده شده‌اند:
- اندروید (Android)
- آی او اس (iOS)
- لینوکس (Linux)
- مکینتاش (Mac)
- ام اس ویندوز (MS Windows)
- یونیکس (Ubuntu)
- ویندوز (Windows)
درایورها (Drivers)
نوعی نرم افزار است که سخت افزار خاصی که به سیستم متصل می‌شود را کنترل می‌کند. دستگاه‌های سخت افزاری که برای اتصال به سیستم به درایور نیاز دارند که شامل نمایشگرها، کارت‌های صدا، چاپگرها، ماوس‌ها و هاردیسک‌ها هستند. علاوه بر این، دو نوع درایور دستگاه وجود دارند که شامل درایورهای کرنل و درایور کاربری هستند. چند نمونه از درایورها عبارتند از:
- درایور BIOS
- درایورهای نمایشگر
- درایورهای مادربرد
- درایورهای چاپگر
- درایورهای رم
- درایور کارت صدا
- درایورهای USB
- درایورهای VGA
- درایورهای دستگاه مجازی
حتما بخوانید: نرم افزار Anydesk چیست؟
فریمورها (Firmware)
فریمور (میان افزار) نرم افزار دائمی است که در یک حافظه فقط خواندنی تعبیه شده است. این مهم مجموعه‌ای از دستورالعمل‌هاست که به طور دائم در یک دستگاه سخت افزاری ذخیره می‌شود. فریمور اطلاعات ضروری در مورد نحوه تعامل دستگاه با سایر سخت افزارها ارائه می‌دهد. فریمور را می‌توان به عنوان نیمه دائمی نیز در نظر گرفت زیرا دائمی می‌ماند مگر اینکه با استفاده از میان افزار به روزرسانی شود. برخی از نمونه فریمورها عبارتند از:
- BIOS
- لوازم جانبی کامپیوتر
- نرم افزارهای کاربردی
- سامانه تعبیه شده
- UEFI (رابط متحد توسعه پذیر سیستم عامل)
مترجمان زبان برنامه نویسی
این‌ها برنامه‌های واسطهای هستند که نرم افزارهای کاربردی بر آنها تکیه می‌کنند تا کد زبان سطح بالا را به کدهای سطح ماشین به شکلی ساده‌تر ترجمه کنند. نمونه‌هایی از مترجم زبان برنامه نویسی شامل مفسر، کامپایلر و اسمبلر هستند.
علاوه بر ساده سازی کد، مترجمان کارهای زیر را نیز انجام می‌دهند:
- اختصاص دادن ذخیره سازی داده‌ها
- وارد کردن کد منبع و همچنین جزئیات برنامه
- ارائه گزارش‌های تشخیصی
- رفع خطاهای سیستم در طول زمان اجرا
یوتیلیتی (Utility)
نرم افزار یوتیلیتی یا سودمند برای کمک به تجزیه و تحلیل، بهینه سازی، پیکربندی و نگهداری یک سیستم کامپیوتری طراحی شده است. این نرم افزار سیستمی زیرساخت کامپیوتر را پشتیبانی می‌کند. این نرم افزار بر نحوه عملکرد یک سیستم عامل تمرکز کرده و سپس بر این اساس مسیر خود را برای هموارسازی عملکرد سیستم تعیین می‌کند. نرم افزارهایی مانند آنتی ویروس‌ها، ابزارهای پاکسازی و مدیریت دیسک، ابزارهای فشرده سازی (ZIP)، یکپارچه سازی‌ها و سایر موارد، همگی ابزارهای یوتیلیتی هستند.
چند نمونه از نرم افزارهای یوتیلیتی عبارتند از:
- آنتی ویروس ای وست (Avast)
- دایرکتوری اوپوس (Opus)
- آنتی ویروس مک آفی (McAfee)
- نرم افزار پاکسازی سی کلینر (CCleaner)
- ریزر کورتکس (Razer Cortex)
- ویندوز فایل اکسپلورر (Windows File Explorer)
- وین رار (WinRA)
- وین زیپ (WinZip)
2- نرم افزارهای کاربردی
نرم افزارهای کاربردی که به عنوان برنامه‌های کاربر نهایی یا برنامه‌های بهره وری نیز شناخته می‌شوند، نرم افزارهایی هستند که به کاربر در انجام کارهایی مانند انجام تحقیقات آنلاین، یادداشت برداری، تنظیم زنگ هشدار، طراحی گرافیک، حفظ گزارش حساب کاربری تایپ، انجام محاسبات یا حتی بازی کردن کمک می‌کنند. بر خلاف نرم افزارهای سیستمی، نرم افزارهای کاربردی توسط کاربر استفاده می‌شوند و کاری که برای انجام آن طراحی شده‌اند را انجام می‌دهند.
به عنوان مثال، مرورگر برنامه‌ای است که به طور خاص برای مرور اینترنت طراحی شده است یا برنامه پاورپوینت به طور خاص برای پرزنت کردن استفاده می‌شود. نرم افزارهای کاربردی می‌توان به عنوان نرم افزارهای غیرضروری نیز نامید زیرا نیاز آنها بسیار ذهنی است و عدم وجود شان تأثیری بر عملکرد سیستم ندارد. تمام برنامه‌هایی که در تلفن‌های همراه خود می‌بینیم نیز نمونه‌هایی از نرم افزار کاربردی هستند.
نرم افزارهای کاربردی انواع مختلفی دارند:
نرم افزارهای اسنادی
این برنامه‌ها برای مستندسازی هستند و به ذخیره، قالب بندی و چاپ این اسناد نیز کمک می‌کنند. چند نمونه از نرم افزارهای اسنادی عبارتند از:
- ابیورد (Abiword)
- اپل آی ورک پیج (Apple iWork- Pages)
- کورل ورد پرفکت (Corel WordPerfect)
- گوگل داکس (Google Docs)
- مایکروسافت ورد (MS Word)
نرم افزارهای پایگاه داده
این نرم افزار برای ایجاد و مدیریت پایگاه داده استفاده می‌شود. همچنین به عنوان سیستم مدیریت پایگاه داده یا DBMS شناخته خواهد شد. آنها به سازماندهی داده‌ها کمک می‌کنند. چند نمونه از انواع نرم افزارهای DBMS شامل موارد زیر هستند:
- کلیپر (Clipper)
- فایل میکر (FileMaker)
- فاکس پرو (FoxPro)
- ام اس اکسس (MS Access
- MySQL
نرم افزارهای چند رسانه‌ای
نرم افزاری است که قادر به پخش، ایجاد یا ضبط تصاویر، فایل‌های صوتی یا تصویری است. از آنها برای ویرایش ویدئو، انیمیشن، گرافیک و ویرایش تصویر استفاده می‌شود، چند نمونه از نرم افزارهای چند رسانه‌ای عبارتند از:
- فتوشاپ (Adobe Photoshop)
- پیکاسا (Picasa)
- وی ال سی مدیا پلیر (VLC Media Player)
- ویندوز مدیا پلیر (Windows Media Player)
- اتوکد (AutoCAD)
- کورل دراو (CorelDRAW)
نرم افزارهای آموزشی
این نوع نرم افزارها به طور خاص برای یادگیری در مورد یک موضوع خاص طراحی شده‌اند. انواع مختلفی از نرم افزارهای آموزشی وجود دارند که در این دسته قرار می‌گیرند. آنها همچنین به عنوان نرم افزار دانشگاهی نامیده می‌شوند. چند نمونه از انواع نرم افزارهای آموزشی شامل موارد زیر هستند:
- طراحی دلتا (Delta Drawing)
- جی کامپریس (GCompris)
- جامپ استارت تایتل (Jumpstart titles)
- کیدپیکس (KidPix)
- مایندپلی (MindPlay)
- تاکس پینت (Tux Paint)
مرورگرهای وب
از این برنامه‌ها برای مرور اینترنت استفاده می‌شود. آنها به کاربر در مکان یابی و بازیابی داده‌ها در سراسر وب کمک می‌کنند. چند نمونه از مرورگرهای وب عبارتند از:
- گوگل کروم (Google Chrome)
- اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer)
- مایکروسافت اج (Microsoft Edge)
- موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox)
- اپرا (Opera)
- سافاری (Safari)
- مرورگر یو سی (UC Browser)
به غیر از موارد بالا، همه نرم افزارهایی که هدف خاصی را دنبال می‌کنند، در دسته نرم افزارهای کاربردی قرار می‌گیرند. با این حال، یک طبقه بندی دیگر از نرم افزار وجود دارد. این نرم افزار را می‌توان بر اساس در دسترس بودن و قابلیت اشتراک گذاری نیز طبقه بندی کرد.
این طبقه بندی به شرح زیر است:
1- رایگان افزار (Freeware)
نرم افزار Freeware بدون هیچ هزینه ای در دسترس است. هر کاربر می‌تواند آن را از اینترنت دانلود کرده و بدون پرداخت هیچ هزینه ای از آن استفاده کند. با این حال، نرم افزار Freeware هیچ گونه آزادی برای تغییر نرم افزار یا دریافت هزینه ای برای توزیع آن ارائه نمی دهد. نمونه‌ها عبارتند از:
- ادوبی ریدر (Adobe Reader)
- ی ام جی بورن (ImgBurn)
- اسکایپ (Skype)
- تیم ویئر (Team Viewer)
- یاهو مسنجر (Yahoo Messenger)
2- نرم افزار مشروط (Shareware)
این نرم افزاری است که به صورت آزمایشی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. معمولاً با محدودیت زمانی همراه هستند و هنگامی که محدودیت زمانی آنها به پایان می‌رسد، از کاربر خواسته می‌شود تا هزینه ادامه خدمات را پرداخت کند.
3- اپن سورس (Open-Source)
این نوع نرم افزارها با کد منبع در دسترس کاربران قرار می‌گیرند که به این معنی است که کاربر می‌تواند آزادانه نرم افزار را توزیع و تغییر دهد و ویژگی‌های اضافی را به نرم افزار اضافه کند. نرم افزار منبع باز می‌تواند رایگان یا هزینه بردار باشد.
کلام آخر
در این مقاله به انواع نرم افزارهای اشاره کردیم. حالا به خوبی می‌دانید که نرم افزارها به چند نوع تقسیم می‌شوند و کدام یک برای کاربرد مورد نظر شما مناسب هستند. هر نرم افزار برای کاربردی خاص استفاده می‌شود، برخی از آنها به صورت سیستمی هستند و وظیفه‌شان پشتیبانی از نرم افزارهای دیگر است، بعشی دیگر برنامه هایی هستند که کاربرها از آنها برای انجام هر کاری استفاده می‌شوند.
منابع:
ممنونم مطلب مفید و کاربردی بود